(Denken en wetenschap in onze cultuur / Wortels vh westerse denken)
Aristoteles
Nieuw 14/03/2002
Samenvatting: Bij Aristoteles is de aandacht veel meer gericht op deze wereld. Maar ook bij hem staat het denken (dat immers volmaakt kan zijn) als kenbron boven waarneming (die immers bedrieglijk kan zijn). Aristoteles heeft een reusachtige invloed op het westerse denken uitgeoefend. Een invloed die zeker niet in alle opzichten ten goede is geweest.
Plato’s leerling Aristoteles heeft getracht om het vacuüm, dat zijn grote leermeester op het gebied van de waarneembare realiteit had achtergelaten, op te vullen. Hij liet, onder druk van het zich organiserend evolutionisme (Epicurus), veel van Plato’s mystieke opvattingen voor wat ze waren en probeerde een praktische filosofie op te zetten, die het bestaande trachtte te verklaren, door alles terug te brengen tot combinaties van verschillende grootheden, elementen (aarde, water, vuur en lucht). Hij slaagde daar tot op zekere hoogte in en zijn systeem maakt de indruk van voor de hand liggend en begrijpelijk te zijn. Maar bij nader inzien heeft het fundamentele tekortkomingen. Denken ging ook bij hem boven waarnemen. Zo waren deze Griekse denkers steeds maar bezig de wereld al denkend te beschrijven, te ordenen. Daarbij lieten ze zich niet al te veel gelegen liggen aan waarnemingen, deze waren in bepaalde opzichten tamelijk storend voor hun denksystemen.
Samenvattend:
Zo ontmoetten deze twee denksystemen - het Joodse en het Griekse - elkaar in de Europese cultuur. Van deze ontmoeting verhaalt ook de Bijbel, waar we Paulus in Handelingen 17:18 in discussie zien met enkele Epicureërs en Stoïcijnen. Ook haalt Paulus een Epicureïsche stelregel aan, in 1 Korintiërs 15:32, nl. "Laten wij eten en drinken, want morgen sterven wij". In diezelfde brief spreekt Paulus ook over de Griekse wijsheid, die in al zijn wijsheid niet God heeft kunnen vinden. De mensen in die wereld echter waren vertrouwd met het Griekse denken, en men wist te leven met zijn tekortkomingen. Anderzijds was, door de verstrooiing van de Joden, ook hun denkwijze en vooral hun leefwijze bekend in die antieke wereld. En al was men soms geërgerd door hun optreden, er was toch ook veel waardering voor die leefwijze. De Joden maakten niet weinige bekeerlingen in die tijd. De vraag is nu natuurlijk: hoe werd dat evangelie ontvangen in de toenmalige wereld, en hoe kwam men klaar met de toch niet geringe uitdaging van het goed gestructureerde Griekse denken?