(Denken en wetenschap in onze cultuur / Renaissance en Humanisme)
Is Thomas' systeem een bijbels systeem?
Nieuw 14/03/2002
Samenvatting: Op welke wijze Thomas van Aquino Aristoteles aan de kerkleer koppelde en waarom hij meende dat dat niet anders kon. De reden was dat de Bijbel platonisch werd uitgelegd (allegorisch, alles werd 'vergeestelijkt').
Thomas’ oplossing lijkt een groots concept. Iedereen kan toch tevreden zijn? Maar de vraag is: is het ook een bijbels concept? Waarbij we twee dingen moeten bedenken: ten eerste, dat geen enkel denksysteem, ook niet een perfect, ons kan behoeden voor het missen van Gods bedoeling met ons leven. Maar ten tweede kunnen we zeggen dat verkeerde denksystemen een grote verhindering kunnen zijn, om in overeenstemming met Gods wil te leven op alle levensgebieden. Ook op het gebied van het denken. En die hinder is des te werkzamer naarmate we er ons minder van bewust zijn.
Dus… is Thomas’ denksysteem een bijbels systeem? Antwoord, nee in de verste verte niet. Men zocht in de Griekse denkwereld naar hulp, omdat men die Grieken zag als de specialisten in het denken. Thomas had geen oog voor de daarmee verbonden problemen, omdat zijn (scholastieke) opvatting was, dat de mens in de Hof van Eden alleen maar in bepaalde opzichten van God was afgevallen. En één van de gebieden waar die zondeval geen gevolgen had gehad, was volgens Thomas – en veel van zijn mededenkers – het denken. Daarom kon je voor dat denken overal gaan winkelen waar ze goede spullen verkochten. En de beste waar die er zijns inziens te krijgen was, was het Griekse denken, en nu niet de min of meer achterhaalde Plato, maar de grote specialist Aristoteles.
Maar het denken is niet zondeloos, het is een instrument van ons hart. Volgens het evangelie is dat hart van huis uit van God afgekeerd. Als wij niet hebben geleerd om ook ons denken – ons verstand – onder de autoriteit van Gods geboden te brengen, leidt zulk denken automatisch tot van God afgewende denksystemen. En omdat men ten opzichte van zulke denksystemen argeloos is, doen ze zo ontzaglijk veel kwaad. Alle problemen, ook en vooral in de theologie, die wij heden ten dage nog hebben met het denken, hebben hier hun oorsprong! En ook de orthodoxe theologie ontsnapt niet aan deze kwalificatie.