(Denken en wetenschap in onze cultuur / Kerkleiding adopteert Plato)
Plato bepaalt nu ook de kijk op de Bijbel
Nieuw 14/03/2002
Samenvatting: De hoge pet, die de in de Griekse filosofie opgeleide christelijke leiders (zgn.'kerkvaders') hadden van het Griekse denken en vooral Plato, bracht de invloed van diens denken (de tweedeling bovenverdieping/onderverdieping en de tegenstelling geest/stof) in de kerk. Plato gaat bepalen hoe er in de kerk wordt gedacht en getheologiseerd.
Het is wel duidelijk, dat de kerkleiders van die eerste eeuwen die verwijdering met de Joden eigenlijk best goed uitkwam. Het oude testament was goed genoeg om er teksten in te vinden, die verwezen naar Jezus Christus. Maar zulke gedeelten als het Hooglied, dat op een prachtige en aardse manier spreekt over de liefde tussen man en vrouw, daar kon men niet meer mee uit de voeten. Dus: vergeestelijken, al dat soort zaken. Wat wel aansprak in dat oude testament, dat waren de vervloekingen, die Mozes en de profeten over Israël hadden uitgesproken, als ze Gods wegen zouden verlaten. Dat was dan nu dus definitief gebeurd.
|
Onderwerp |
Evangelie |
Plato |
|
Vlees |
het
totale, van God afgewende leven |
het
lichaam, het fysieke |
|
Geest |
het
totale door God vernieuwde leven |
de
ziel, het 'hogere' |
|
Schepping |
hemel,
aarde en alle dingen door God, de Vader van Jezus |
Ideeën
door hoogste, onkenbare god, realiteit
door lagere demiurg |
|
Verlossing |
vrijgemaakt
van de zonde, vernieuwing van het hele leven |
bevrijd
van de begeerten van dit leven, van het lichaam |
|
Huwelijk |
schepping
van God, geheiligd in Christus, aan te bevelen, rabbijnen waren vrijwel
altijd gehuwd |
noodzakelijk
kwaad, leidt af van het 'geestelijke', niet te veel aandacht aan
schenken |
|
Verhouding oude/nieuwe testament |
eenheid:
schepping / zondeval / verlossing / voleinding |
oude:
bruut, fysiek, realistisch, materieel, joods, nieuwe:
hoger, geestelijk, uitstijgend boven dagelijkse realiteit, de
kerk |
|
Dagen, tijden |
alle
dagen en tijden gelijk |
zondag
vs weekdagen, heilige
en profane tijden |
|
Plaatsen, voorwerpen, handelingen |
alle
gelijk |
gewijde
vs profane dingen/plaatsen, sacramenten
vs gewone handelingen, bovennatuurlijk
vs natuurlijk, 'geestelijken'
vs 'leken' |
Hoe ging men om met de profetieën van vrede en herstel voor Israël? Wel, in die platonische gedachtengang is de opvatting van 'hoger' en 'lager' heel dominant, zoals we zagen. Het lagere, Israël, had nu in Gods plan afgedaan, zo redeneerden zij, want er was iets hogers, de gemeente van Christus, voor in de plaats gekomen. Dus mochten alle nog onvervulde profetieën op de kerk worden toegepast. Maar dan heb je natuurlijk wel een probleem. Want die profetieën spreken over Israël, Jeruzalem, herbouwde steden, woestijnen die gaan bloeien, enzovoorts. Hoe pas je dat dan toe op de kerk? Want dat vind je daar niet. Er moest dus een bepaald soort hersengymnastiek op die teksten worden losgelaten, om ze datgene te laten zeggen, wat ze zelf niet zeggen en niet willen zeggen, maar wat ze moesten gaan zeggen in de opvatting van de kerkvaders. Dat deed men met behulp van de allegorische methode. Zo kon men het oude testament laten buikspreken. Dat oude testament werd nu gezien als een boek dat geschikt was om de Joden tot Christus te brengen, maar voor de heidenen kon je beter bij Plato terecht. En zo was de breuk dan nu dus ook principieel en filosofisch onderbouwd. Maar het bleef er niet bij, om dit te hebben geconstateerd. Dat zou op zich al tragisch genoeg zijn geweest. Nee, de mensen, die wij later kerkvaders zijn gaan noemen, hebben niets nagelaten om het Joodse volk zo zwart mogelijk te maken. Niets werd geschuwd. Daarover in de volgende paragraaf.